nvxamyen

De Wikcionario, el diccionario libre

Mapuche (grafemario Raguileo)[editar]

nvxamyen
central (AFI) [nɨ.ʈ͡ʂam.jen]
periférico (AFI) [nɨ.ʈ͡ʂam.jen]
chesüngun (AFI) [nɨ.ʈ͡ʂam.jen]
silabación nv-xam-yen
grafías alternativas nütramyen1nütxamyen2

Etimología[editar]

De nvxamvn ("relatar") y el sufijo -ye.

Verbo[editar]

1
Contar, referir.

Conjugación[editar]

Raíz: nvxamye-
Formas no finitas
-n -lu -am
nvxamyen nvxamyelu nvxamyeam
-n con negación -lu con negación -am con negación
nvxamyenun nvxamyenulu nvxamyenuam
-wma -el -yvm
nvxamyewma nvxamyeel nvxamyeyvm
-wma con negación -el con negación -yvm con negación
nvxamyenuwma nvxamyenuel nvxamyenuyvm
Formas finitas
número singular dual plural
persona primera segunda tercera primera segunda tercera primera segunda tercera
Modo real iñce eymi fey iñciw eymu fey egu* iñciñ eymvn fey egvn*
No futuro Afirmativo nvxamyen nvxamyeymi nvxamyey nvxamyeyu nvxamyeymu nvxamyey egu, nvxamyeygu nvxamyeiñ nvxamyeymvn nvxamyey egvn, nvxamyeygvn
Negativo nvxamyelan nvxamyelaymi nvxamyelay nvxamyelayu nvxamyelaymu nvxamyelay egu, nvxamyelaygu nvxamyelaiñ nvxamyelaymvn nvxamyelay egvn, nvxamyelaygvn
Futuro Afirmativo nvxamyean nvxamyeaymi nvxamyeay nvxamyeayu nvxamyeaymu nvxamyeay egu, nvxamyeaygu nvxamyeaiñ nvxamyeaymvn nvxamyeay egvn, nvxamyeaygvn
Negativo nvxamyelayan nvxamyelayaymi nvxamyelayay nvxamyelayayu nvxamyelayaymu nvxamyelayay egu, nvxamyelayaygu nvxamyelayaiñ nvxamyelayaymvn nvxamyelayay egvn, nvxamyelayaygvn
Modo hipotético iñce eymi fey iñciw eymu fey egu* iñciñ eymvn fey egvn*
No futuro Afirmativo nvxamyeli nvxamyelmi nvxamyele nvxamyeliyu nvxamyelmu nvxamyele egu, nvxamyeleyegu nvxamyeliyiñ nvxamyelmvn nvxamyele egvn, nvxamyeleyegvn
Negativo nvxamyenuli nvxamyenulmi nvxamyenule nvxamyenuliyu nvxamyenulmu nvxamyenule egu, nvxamyenuleyegu nvxamyenuliyiñ nvxamyenulmvn nvxamyenule egvn, nvxamyenuleyegvn
Futuro Afirmativo nvxamyeali nvxamyealmi nvxamyeale nvxamyealiyu nvxamyealmu nvxamyeale egu, nvxamyealeyegu nvxamyealiyiñ nvxamyealmvn nvxamyeale egvn, nvxamyealeyegvn
Negativo nvxamyenuali nvxamyenualmi nvxamyenuale nvxamyenualiyu nvxamyenualmu nvxamyenuale egu, nvxamyenualeyegu nvxamyenualiñ nvxamyenualmvn nvxamyenuale egvn, nvxamyenualeyegvn
Modo volitivo iñce eymi fey iñciw eymu fey egu* iñciñ eymvn fey egvn*
Afirmativo nvxamyeci nvxamyege nvxamyepe nvxamyeayu nvxamyemu nvxamyepe egu, nvxamyepeyegu nvxamyeaiñ nvxamyemvn nvxamyepe egvn, nvxamyepeyegvn
Negativo nvxamyekilci, nvxamyekinulci, nvxamyekili nvxamyekilge, nvxamyekinulge, nvxamyekilmi nvxamyekilpe, nvxamyekinulpe, nvxamyekile nvxamyekiliyu, nvxamyekinuliyu, nvxamyelayayu nvxamyekilmu, nvxamyekinulmu nvxamyekilpe egu, nvxamyekilpeyegu, nvxamyekinulpe egu, nvxamyekinulpey nvxamyekiliyiñ, nvxamyekinuliyiñ, nvxamyelayaiñ nvxamyekilmvn, nvxamyekinulmvn nvxamyekilpe egvn, nvxamyekilpeyengün, nvxamyekinulpe egvn, nvxamyekinulpeyegvn
* También se usan fey y sus conjugaciones


Referencias y notas[editar]

Berretta, Marta; Cañumil, Dario & Cañumil, Tulio (2008) Mapucezugun-wigkazugun pici hemvlcijka (Pequeño diccionario castellano-mapuche). Florencio Varela: Agrupación Mapuche Wixaleyiñ.

  1. Alfabeto Unificado
  2. grafemario Azümchefe