mapudungun
Ir a la navegación
Ir a la búsqueda
Español[editar]
mapudungun | |
Pronunciación (AFI): | [ma.pu.ð̞uŋˈgun] |
Grafía alternativa: | mapudungún |
Etimología[editar]
Del mapuche mapudungun ("el hablar de la tierra", "la lengua del país"), y este compuesto de mapu ("tierra, país") y dungun ("hablar").
Sustantivo masculino[editar]
Singularia tantum |
---|
mapudungun |
- 1 Lingüística (glotónimos).
- Lengua sudamericana hablada en Chile y Argentina por los mapuches. Es aglutinante y no ha sido relacionada satisfactoriamente con ninguna familia de lenguas.
- Uso: El término ha desplazado a araucano, la designación que los españoles dieron a la gente y al idioma. Es palabra aguda, es común esta grafía sin tilde en vez de "mapudungún".
- Sinónimos: araucano, chileno (obsoleto), lengua mapuche, mapuchedungun, mapudungu, mapudungún, mapuche.
- Hipónimos: chedungun, chesungun, huilliche, manzanero, moluche, pehuenche, picunche, ranquel, veliche.
Véase también[editar]
Wikipedia tiene un artículo sobre mapudungun.
- Referencia del mapudungun en Wikcionario.
Traducciones[editar]
Traducciones
Mapuche[editar]
mapudungun | |||
Pronunciación (AFI): | [ma.pu.θuˈŋun]
[ma.pu.ðuˈŋun] |
Etimología[editar]
Compuesto de mapu ("tierra", "territorio") y dungun ("hablar", "lengua", "asunto").
Sustantivo inanimado[editar]
Singular, dual y plural |
---|
mapudungun |
- 1 Lingüística (glotónimos).
- Mapudungun, lengua mapuche.
- Sinónimos: chedungun, mapuchedungun, mapudungu.
- Variante: mapundungun.
Verbo[editar]
- 3
- Hablar mapudungun.
- Ejemplo: «Feymew, mapudungufimi.» (Entonces, él te habló en mapudugun.)
Conjugación[editar]
Formas no finitas | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
-n | -lu | -am | ||||||||
mapudungun | mapudungulu | mapudunguam | ||||||||
-n con negación | -lu con negación | -am con negación | ||||||||
mapudungunun | mapudungunulu | mapudungunuam | ||||||||
-wma | -el | -yüm | ||||||||
mapudunguwma | mapudunguel | mapudunguyüm | ||||||||
-wma con negación | -el con negación | -yüm con negación | ||||||||
mapudungunuwma | mapudungunuel | mapudungunuyüm | ||||||||
Formas finitas | ||||||||||
número | singular | dual | plural | |||||||
persona | primera | segunda | tercera | primera | segunda | tercera | primera | segunda | tercera | |
Modo real | iñche | eymi | fey | iñchiw | eymu | fey engu* | iñchiñ | eymün | fey engün* | |
No futuro | Afirmativo | mapudungun | mapudunguymi | mapudunguy | mapudunguyu | mapudunguymu | mapudunguy engu, mapudunguyngu | mapudunguiñ | mapudunguymün | mapudunguy engün, mapudunguyngün |
Negativo | mapudungulan | mapudungulaymi | mapudungulay | mapudungulayu | mapudungulaymu | mapudungulay engu, mapudungulayngu | mapudungulaiñ | mapudungulaymün | mapudungulay engün, mapudungulayngün | |
Futuro | Afirmativo | mapudunguan | mapudunguaymi | mapudunguay | mapudunguayu | mapudunguaymu | mapudunguay engu, mapudunguayngu | mapudunguaiñ | mapudunguaymün | mapudunguay engün, mapudunguayngün |
Negativo | mapudungulayan | mapudungulayaymi | mapudungulayay | mapudungulayayu | mapudungulayaymu | mapudungulayay engu, mapudungulayayngu | mapudungulayaiñ | mapudungulayaymün | mapudungulayay engün, mapudungulayayngün | |
Modo hipotético | iñche | eymi | fey | iñchiw | eymu | fey engu* | iñchiñ | eymün | fey engün* | |
No futuro | Afirmativo | mapudunguli | mapudungulmi | mapudungule | mapudunguliyu | mapudungulmu | mapudungule engu, mapudunguleyengu | mapudunguliyiñ | mapudungulmün | mapudungule engün, mapudunguleyengün |
Negativo | mapudungunuli | mapudungunulmi | mapudungunule | mapudungunuliyu | mapudungunulmu | mapudungunule engu, mapudungunuleyengu | mapudungunuliyiñ | mapudungunulmün | mapudungunule engün, mapudungunuleyengün | |
Futuro | Afirmativo | mapudunguali | mapudungualmi | mapudunguale | mapudungualiyu | mapudungualmu | mapudunguale engu, mapudungualeyengu | mapudungualiyiñ | mapudungualmün | mapudunguale engün, mapudungualeyengün |
Negativo | mapudungunuali | mapudungunualmi | mapudungunuale | mapudungunualiyu | mapudungunualmu | mapudungunuale engu, mapudungunualeyengu | mapudungunualiñ | mapudungunualmün | mapudungunuale engün, mapudungunualeyengün | |
Modo volitivo | iñche | eymi | fey | iñchiw | eymu | fey engu* | iñchiñ | eymün | fey engün* | |
Afirmativo | mapudunguchi | mapudungunge | mapudungupe | mapudunguayu | mapudungumu | mapudungupe engu, mapudungupeyengu | mapudunguaiñ | mapudungumün | mapudungupe engün, mapudungupeyengün | |
Negativo | mapudungukilchi, mapudungukinulchi, mapudungukili | mapudungukilnge, mapudungukinulnge, mapudungukilmi | mapudungukilpe, mapudungukinulpe, mapudungukile | mapudungukiliyu, mapudungukinuliyu, mapudungulayayu | mapudungukilmu, mapudungukinulmu | mapudungukilpe engu, mapudungukilpeyengu, mapudungukinulpe engu, mapudungukinulpey | mapudungukiliyiñ, mapudungukinuliyiñ, mapudungulayaiñ | mapudungukilmün, mapudungukinulmün | mapudungukilpe engün, mapudungukilpeyengün, mapudungukinulpe engün, mapudungukinulpeyengün | |
* También se usan fey y sus conjugaciones |
Información adicional[editar]
- Grafías alternativas: mapuzugun (Grafemario Raguileo y Grafemario Azümchefe)